Xo'ja-Gaukushan Ansambli

Buxoroning tarixiy markazida XVI asrga tegishli bo'lgan Xo'ja-Gaukushan me'moriy majmuasi joylashgan. Ushbu ansamblning nomi juda qiziq:" Gaukushan "so'zma-so'z"buqa qotili" deb tarjima qilingan. Bu ilgari so'yish joyi bo'lgan ulkan bozor joylashganligi bilan izohlanadi. Bundan oldin ham bu katta maydon savdo maydoni sifatida ishlatilgan. XVI asrda Shayboniylar sulolasining yangi hukmdorlari davrida Buxoroning jadal rivojlanishi va bugungi kungacha saqlanib qolgan ko'plab noyob me'moriy inshootlar qurilishi boshlandi. Aynan Shayboniylar davrida Gaukushan maydonida yangi diniy inshootlar qurilishi boshlangan-bu erda katta madrasa va baland minorali sobor masjidi paydo bo'lgan.

Ushbu ansamblni yaratish g'oyasi Juybarlar naslidan bo'lgan Shayx Xo'ja Saadga tegishli. U loyihaning asosiy homiysi bo'lib, katta va muhim ob'ektlarni qurish uchun mablag ' ajratdi. Keyinchalik uning ismi masjid va butun majmua nomida hurmat va minnatdorchilik belgisi sifatida aks etgan. Shayxni Xoja "Kalon" deb ham atashgan, bu "Buyuk Xoja" degan ma'noni anglatadi, shuning uchun majmua binolari ba'zan "Xoja Kalon"deb ham ataladi. Shayx Xodji Saadning o'zi oilaviy sulolasining barcha a'zolari bilan birga chor-Bakr oilaviy qabriga dafn etilgan.

Buxoroning yirik me'moriy ansambli Xo'ja-Gaukushan Buxoroning tarixiy qismidagi boshqa binolar bilan birga YUNESKO jahon tashkilotining arxitektura tarixiy merosi ro'yxatiga kiritilgan. Endi madrasa yaqinida sayyohlar uchun tovarlar bilan yodgorlik do'konlari joylashgan va yaqin atrofda restoran mavjud. Majmuaga tashrif buyurgan sayohatchilar ta'kidlashlaricha, restavratsiya ishlariga qaramay, inshootlarning ayrim qismlari biroz e'tiborsiz ko'rinadi.

Tarix va arxitektura

Xo'ja-Gaukushan ajoyib go'zallik madrasasi va ta'sirchan minoraga ega bo'lgan masjiddan iborat bo'lib, balandligi faqat mashhur Kalyan minorasidan past, hatto Xo'ja minorasi uning kichraytirilgan nusxasi deb ishoniladi. Xodja-Gaukushan majmuasini bezashda ishlatiladigan dekor ganchli ikki rangli bezak.

Madrasa - bu musulmonlar ta'lim muassasasi bo'lib, uning bitiruvchilari keyinchalik oliy o'quv yurtlariga o'qishga kirishadi. Gaukushan maydonida odatiy Sharq uslubidagi an'anaviy hovli sxemasi bo'yicha inshoot qurilgan. Madrasa gumbazli xujrali ikki qavatli inshootdir. Binoning o'zi muntazam trapetsiya shakliga ega, chunki u bir nechta ko'chalar kesishgan joyda joylashgan. U XVI asrning ikkinchi yarmi o'rtalarida 1570 yilda Shayboniylar sulolasidan bo'lgan hukmdor Abdulla xon II davrida qurilgan. Bu erda talabalar Islom tarixi, Arab tili, shariat va Qur'on.

Qariyb o'ttiz yil o'tgach — 1598 yilda gaukushan madrasasining shimolida maydonda masjid jami Xo'ja nomli masjid qurildi. Xo'ja masjidi sobor masjidi bo'lib, boshqa yo'l bilan uni "Juma masjidi" yoki "Juma masjidi"deb ham atashadi. Ya'ni, unda namoz o'qildi — juma kunlari bo'lib o'tadigan musulmon jamoati imonlilarining peshindan keyin jamoaviy ibodati. Masjid bir necha ming kishini sig'dira oladi. Parishionerlarning aksariyati g'isht ustunlari bilan qo'llab-quvvatlanadigan gumbazlar ostidagi tonozli galereyalar bilan hovlida joylashgan edi. Asosiy bino — maksura Mihrab oldida joylashgan — Makka tomon yo'nalishni ko'rsatadigan devordagi joy.

Madrasa va masjid o'rtasida ichimlik suvi rezervuari bo'lib xizmat qiladigan sun'iy suv havzasi turidagi gidrotexnika inshooti bo'lgan Hauza suvida aks ettirilgan minora qurilgan. Sayohatchilarning yozishicha, suv ombori toza va yaxshi holatda saqlanadi, uning yonida piyoda yurgandan keyin o'tirish va dam olish yoqimli. Minora kuygan g'ishtdan qurilgan, konus shaklida. Poydevor toshdan qurilgan bo'lib, uning atrofida yog'och tasma bor. Ichkarida stalaktit kornişli Rotunda fonariga olib boradigan spiral narvon mavjud. Minorada 12 ta deraza teshiklari qilingan. Sayyohlarning fikriga ko'ra, minoraning tepasiga qo'shimcha haq evaziga ko'tarilish mumkin.