Afrasiab Shaharchasi

Qadimgi Afrasiab shahri (shuningdek, Afrosiab), yarim oy kabi, Samarqandni Shimoliy tomondan chegaralaydi. Shaharcha miloddan avvalgi VII asrda tashkil etilgan va XIII asrda amaldagi xabar sifatida mavjud bo'lgan. Bugungi kunda undan faqat tepaliklarning tarqalishi qolgan.

Arxeologik tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, Afrasiab qadim zamonlardan beri O'rta Osiyoda muhim savdo, madaniy va ta'lim markazi bo'lib kelgan, uning chegaralari 200 gektar maydondan ancha tashqarida bo'lgan.

Qazishmalar davomida arxeologlar tomonidan maishiy buyumlar, zargarlik buyumlari, mehnat asboblari parchalari va noyob artefaktlar topilgan, ular orasida qadimiy shahar hududida joylashgan Samarqand tarix muzeyi Afrasiabga berilgan devor rasmlari parchalari topilgan. Qazishmalar paytida topilgan barcha topilmalar ko'p asrlar oldin zamonaviy Samarqand hududida yashagan yuqori madaniyatli tsivilizatsiya hayotining soqov guvohlaridir.

Afrasiabdagi arxeologik qazishmalar

Afrasiab shaharchasi hududida arxeologik tadqiqotlar boshlanishi o'rta Osiyo mamlakatlarining Rossiyaga qo'shilishiga to'g'ri keldi (XIX asr oxiri). Tadqiqotlar natijasida Samarqand bizning davrimiz boshlanishidan ancha oldin bo'ronli savdo va boy madaniy hayotga ega bo'lgan eng yirik savdo markazi sifatida tanilganligi to'g'risida ishonchli dalillar paydo bo'ldi. Markanda (so'g'diy poytaxti) — Samarqandning qadimiy nomi, har tomondan Daryo toshib ketganidan keyin hosil bo'lgan chuqur jarliklar va jarliklar bilan himoyalangan.

Afrasiab qazish ishlari shuni ko'rsatdiki, shahar bloklarga bo'lingan (guzarlar) tosh bilan qoplangan to'g'ri ko'chalar. Shaharcha hududi Shahriston qal'asi, hunarmandchilik binolari, mahalliy aholi uylari va ibodatxonalarni qoplagan kuchli devorlar ortida yashiringan. Afrasiabni o'rab turgan kuchli, baland devor yo'laklar bilan o'ralgan va tepasida qo'riqchi minoralari bor edi.

Arxeologlar, shuningdek, omon qolgan turar-joy binolarining otopsiyasini o'tkazdilar, ularning ichida tadqiqotchilar ajoyib bo'yalgan devorlarni ko'rishdi. Masalan, xonalardan biri ma'lum bir fitna bilan g'ayrioddiy rasmlar bilan bezatilgan. Devorda uchta darajada joylashgan tasvirlar tantanali kiyingan ayollar va erkaklar ishtirok etadigan ma'lum bir bayram yurishi haqida hikoya qiladi, ular ertakdan ko'rinib turganidek, g'ayrioddiy hayvonlar bilan o'ralgan.

Qazishmalar paytida topilgan hukmdor saroyi olimlarni ularning oldida ulkan kompozitsiyalar bilan hayratda qoldirdi. Panellardan birida kortej tasvirlangan, uning boshida oq fil odamning zaif ko'rinadigan silueti bilan, ehtimol Malika yoki Malika tasvirlangan. Kortejning bir qismi sifatida yurgan otda o'tirgan ayolning juda aniq tasviri mukammal saqlanib qolgan. Ayol figurasi zamonaviy tunika, sariq chambarlar (Haram shimlar), oyoqlarida kalta qora etiklar kabi yorqin qizil libosda kiyingan, yelkalariga o'ralgan engil sharf va qo'llarni bezatadigan ko'plab bilaguzuklar bayram kostyumini to'ldiradi. Ayol siluetlari orqasida qilich va kalta xanjar shaklida harbiy o'q-dorilar bilan tuya minadigan erkaklar tasvirlari chizilgan. Ko'rinishidan, rassom rasmda to'y marosimini namoyish etgan-filda o'tirgan kelin, yuqori martabali mulozimlar hamrohligida kuyovining saroyiga yo'l olgan.

Devorlardagi ko'plab tasvirlardan tashqari, Afrasiab aholisining uylarida ham yog'ochdan yasalgan haykallar mavjud bo'lib, ular shaharchadagi yong'indan omon qolgan, shuning uchun ular yonib ketgan. Saroy hududida qazish paytida tabiiy landshaftlarni aks ettiruvchi barelyeflar topilgan.