Kalyan Masjidi
Kalyan Masjidi
Kalyan Masjidi
Kalyan Masjidi
Kalyan Masjidi
Kalyan Masjidi

Kalyan Masjidi

Diniy bino 500 yildan ortiq vaqtdan beri mavjud bo'lib, har doim asosiy Buxoro masjidi deb nomlangan. Bu sobor yoki juma masjidi (juma), ya'ni juma kuni peshin vaqtida umumiy namoz o'qilganda musulmon imonlilarning jamoaviy ibodati bo'lib o'tadi. Kalyan masjidi binosi juda keng va bir vaqtning o'zida bayram xizmatiga kelgan 12 ming kishini sig'dira oladi.

Masjid YUNESKOning Jahon merosi ro'yxatiga kiritilgan. Ko'plab sayyohlar kechqurun masjid oldidagi maydonga tashrif buyurishni va unga botayotgan quyosh nurida qarashni maslahat berishadi, bundan tashqari, bu vaqtda sayohatchilar juda kam bo'ladi va yaxshi fotosuratlar olish mumkin bo'ladi. Hovli markazida kuzda ayniqsa chiroyli ko'rinadigan daraxt bor.

Masjidning o'lchamlari: 130 dan 80 metrgacha. Maydon 1 gektar.

Masjid tarixi va arxitekturasi

Shaharning Markaziy diniy diqqatga sazovor joylaridan biri 1514 yilda, Shayboniylar sulolasidan Ubaydulla xon hukmronlik qilgan davrda qurilgan. XVI asrda Buxoro davlat poytaxtiga aylandi, bu erda ko'plab muhim va ulkan inshootlar barpo etilmoqda. Kalyan masjidi XII asrda Qoraxoniylar sulolasi tomonidan qurilgan va Chingizxon tomonidan shaharni bosib olish paytida vayron qilingan Buxoroning asosiy masjidi turgan joyda qurilgan. Ushbu birinchi masjiddan devorlarning pastki qismining figurali g'ishtli qismlari saqlanib qolgan. XII asrga qadar shaharning asosiy masjidi boshqa ko'chada joylashgan va Buxoro markazini qayta qurish paytida bu erga ko'chirilgan degan fikrlar mavjud.

Kalyan masjidi nafaqat O'zbekistonda, balki butun Markaziy Osiyoda ikkinchi o'rinda turadi. Samarqanddagi Bibi Xon masjidida birinchilik. Kalyan masjidining nomi "katta masjid"deb tarjima qilinishi bejiz emas.

Masjidning gumbazi shaharning boshqa binolaridan ustun turadi va shu bilan asosiy masjidning ahamiyatini ta'kidlaydi. Biroq, me'moriy shakllarning soddaligi va ravshanligi bu taassurotni muvozanatlashtiradi.

Diniy tuzilish me'morchiligi Temuriylar davri uchun an'anaviy hisoblanadi. U to'rtta ayvonli to'rtburchakdan iborat. Masjidning 7 ta kirish joyi bor, ularning asosiy qismi Sharq tomonda joylashgan, bu kirish guruhi mozaika va Arab bog'lamasi portali bilan bezatilgan. Hovliga zinapoyalar olib boradi. Xoch shaklidagi Markaziy zal ustida katta ko'k qo'sh gumbaz ko'tariladi. Tashqi gumbaz mozaik barabanga o'rnatilgan. Asosiy binoning ikki tomonida ko'k gumbazlar joylashgan. G'arbiy devorda Makkaga yo'nalishni ko'rsatadigan Mihrab yasalgan, u ham mozaika bilan bezatilgan.

Kalyan masjidi ochiq turga kiradi-ibodat qiluvchilar ochiq ichki maydonda va yopiq galereyalarda joylashgan. Hovlida Kalyan masjidining birinchi imomlaridan birining qabri saqlanib qolgan. XX asr boshida qabriston ustida 8 qirrali pavilon qurilgan bo'lib, u masjid kafedrasi bo'lib xizmat qilgan. Xonaning yaxshi akustik tashkil etilishi tufayli minglab parishionlar minbardan O'qilgan ibodatlarni eshitishlari mumkin edi.

Hovli hududida ajoyib kemerli gumbazli galereyalar joylashgan. Issiq havoda u erga borish ayniqsa yoqimli, chunki galereyalar juda salqin. Ularning barchasi 208 ta ustunga asoslangan 288 ta gumbaz bilan to'ldirilgan.

Qurilishda ishlatiladigan materiallar-kuygan g'isht, tosh, yog'och. G'isht jabhalari yorqin mozaikalar, oq, ko'k va ko'k ranglarning sirlari va Arab trikotajlari bilan qoplangan. Fasad bezaklarida masjid quruvchisi Bayazid Al Purani nomi topilgan. Masjid ichida devorlar bezaklar va Qur'ondan olingan oltin so'zlar bilan bezatilgan.

XX asr oxirida Kalyan masjidi qayta tiklandi va hozirda faoliyat ko'rsatmoqda. Juma namozi paytida sayyohlar ichkariga kirishga ruxsat berilmaydi, qolgan kunlarda namoz boshlanganda soat 20:00 dan keyin kirish yopiladi.

Kalyan masjidining qarshisida miri-Arab madrasasining ikki qavatli ma'naviy bilim yurti, ularning yonida esa Kalyan minorasi qurilgan. Uchala inshoot ham shaharning Markaziy arxitektura ansambli Poi-Kalyan majmuasiga kiradi. Ikki yirik inshootning bir o'qda bir — biriga qarama-qarshi joylashishi Buxoro me'morchiligining o'ziga xos tamoyilidir.

Xaritadagi joy