Ustyurt Platosi

Ustyurt platosi-O'zbekiston, Qozog'iston va Turkmaniston hududida joylashgan 200 000 kvadrat kilometrdan ortiq maydonga ega qadimiy geologik tuzilma. Ustyurt platosining o'zi ulkan tekis yarim cho'lni anglatadi, ammo uning chegaralari qadimgi dengiz tubida millionlab yillar davomida siqilgan yuz metrli jarliklar, ohaktosh va bo'r qatlamlarining devorlari. Bugungi kunda bu jarliklar suv, shamol va vaqt ta'sirida g'ayrioddiy shaklga ega bo'ldi.

O'zbekistondagi Ustyurt platosi shimoldan janubga cho'zilgan va Orol dengizi bilan chegaradosh uzun jarlik chizig'i bo'lib, jarliklarning o'zi "chink"atamasi bilan ataladi. Qozog'istondagi Ustyurt-bu eroziyaning kuchli ta'siri tufayli murakkab shakllarga ega bo'lgan jarliklar va hatto yaqin atrofdagi qoldiq tog'lar. Turkmanistonda Ustyurt platosining kichik Janubiy qismi joylashgan bo'lib, u plato devorlari va tekis qismlarining aralashmasidir.'zbekistondagi Ustyurt platosi shimoldan janubga cho'zilgan va Orol dengizi bilan chegaradosh uzun jarlik chizig'i bo'lib, jarliklarning o'zi "chink"atamasi bilan ataladi. Qozog'istondagi Ustyurt-bu eroziyaning kuchli ta'siri tufayli murakkab shakllarga ega bo'lgan jarliklar va hatto yaqin atrofdagi qoldiq tog'lar. Turkmanistonda Ustyurt platosining kichik Janubiy qismi joylashgan bo'lib, u plato devorlari va tekis qismlarining aralashmasidir. Shu bilan birga, Turkmanistondagi Ustyurt chegara zonasida joylashgan, shuning uchun sayyohlar uchun deyarli mavjud emas.
Ushbu qo'llanmada biz O'zbekistondagi Ustyurt platosi haqida gaplashamiz va uning Qozog'istondagi uchastkalariga foydali havolalar beramiz.

O'zbekistondagi Ustyurt platosiga sayohat Nukusdan boshlanadi. Ushbu shaharda xalqaro aeroport mavjud va bu erda mintaqani biladigan haydovchilar bilan jiplarni topish mumkin. Ustyurt platosiga sayohat odatda Orol dengiziga sayohatning bir qismidir. Nukusdan chiqib ketgach, sayyohlar avval Muynak va kemalar qabristoniga tashrif buyurishadi, dengizning sobiq tubi bo'ylab platoga borishadi, so'ngra uning qirg'oqlaridan birida uy lagerida tunashadi.i Ustyurt platosiga sayohat Nukusdan boshlanadi. Ushbu shaharda xalqaro aeroport mavjud va bu erda mintaqani biladigan haydovchilar bilan jiplarni topish mumkin. Ustyurt platosiga sayohat odatda Orol dengiziga sayohatning bir qismidir. Nukusdan chiqib ketgach, sayyohlar avval Muynak va kemalar qabristoniga tashrif buyurishadi, dengizning sobiq tubi bo'ylab platoga borishadi, so'ngra uning qirg'oqlaridan birida uy lagerida tunashadi. Siz yana bir oz boshqacha yo'l bilan qaytib borishingiz va Ustyurt platosining boshqa qismini ko'rishingiz mumkin – Sudochye ko'li ustida ko'tarilgan tashlandiq Urga qishlog'i yaqinidagi o'tkir burun.

Ustyurt platosiga bir kun ichida tashrif buyurishingiz mumkin, ammo keyin tong otguncha Nukusdan chiqib ketishingiz kerak bo'ladi. Uyga tunab, Orol dengizi ustida quyosh chiqishini kutib olish uchun sayohatga ikki kun ajratish yaxshiroqdir. Va agar siz yana bir kun qo'shsangiz va bir nechta qo'shimcha benzin qutilarini olsangiz, tik jarliklar va qoyalarni topish uchun Ustyurt platosi bo'ylab shimolga sayohat qilishingiz mumkin.

Ustyurt platosining yoshi aniq ma'lum emas va olimlarning fikriga ko'ra 20 dan 60 million yilgacha. Biroq, Ustyurt platosi qadimgi Tetis okeanining bir qismi, keyinchalik esa qadimgi sarmat va Akchagaliq dengizlarining bir qismi bo'lgan. Bugungi kunda tarixdan oldingi akulalarning tishlarini Ustyurtning ko'plab burchaklarida topish mumkin, bu erda yangi yangi jarliklar qadimiy toshni ochib beradi.

Insoniyat tarixida Ustyurt platosi har doim yashash uchun yaroqsiz makon bo'lib kelgan, ammo VI—III ming yilliklarda Orol dengizi sohilida Kelteminar madaniyatiga mansub ibtidoiy odamlar (neolit \ u200b \ u200bdavrining harakatsiz baliqchilari) yashagan. Buyuk Ipak yo'lining gullab – yashnagan davrida Ustyurt xavfli jonsiz joy hisoblangan-diqqatga sazovor joylari bo'lmagan ulkan cho'l, yuzlab kilometrlarga buloqlar va quduqlar yo'q. Odatda karvonlar Ustyurt platosini janubdan, Uzboy daryosi bo'ylab aylanib o'tishgan yoki Orol dengizi bo'ylab shimolga yurishgan. Bugungi kunda O'zbekistonda o'sha davrdagi ikkita yodgorlik – Kurgancha-kala qal'asi xarobalari va Urga burchagidagi mayak poydevori saqlanib qolgan.

Ustyurt platosini kesib o'tadigan birinchi doimiy avtomobil yo'li XX asr o'rtalarida paydo bo'lgan, Kungrad Beyneu temir yo'li esa faqat 1972 yilda qurilgan.ugungi kunda O'zbekistonda o'sha davrdagi ikkita yodgorlik – Kurgancha-kala qal'asi xarobalari va Urga burchagidagi mayak poydevori saqlanib qolgan.

Ustyurt platosini  o'tadigan birinchi doimiy avtomobil yo'li XX asr o'rtalarida paydo bo'lgan, Kungrad Beyneu